جشن سوری یا همان چهارشنبه سوری

هر سال از غروب آخرین سه شنبه ماه اسفند تا ساعاتی از بامداد چهارشنبه ، مراسمی برگزار می شود که به آن جشن « چهارشنبه سوری » می گویند . 
چهارشنبه سوری در گویش برخی مناطق به شکلی متفاوت و جالب است ! در اردبیل « گول چارشمبه » ، در گیلان « گوله گوله چارشمبه » ، در کردستان « کوله چارشمبه » و در اصفهان « چارشمبه سرخی » خوانده می شود . 
در زبان پهلوی ، « سوری » به معنای  سرخ است . از آن جایی که در این جشن آتش برافروخته می شود و رنگ آتش سرخ است ، به این آیین چهارشنبه سوری می گویند . 
جالب این جاست که تا سال ها نام این مراسم « جشن سوری » بوده و به مرور زمان واژه جشن جای خود را به چهارشنبه داده است . هم چنین سور در برخی گویش ها مثل بختیاری و کردی ، هم چنان به جای کلمه سرخ کاربرد دارد . 
این فرض که بر افروختن آتش در این روز بازمانده سنت اعلان سال نو با آتش افروزی بر بام هاست و پریدن از روی آن ، یادمان عبور سیاوش از آتش است نیز مطرح بوده است . از سوی دیگر چون در برخی منابع از نحس بودن این روز یاد شده است ، ممکن است این ابداع و تحول آن به شکل امروزی در قرون اولیه اسلامی روی داده باشد . 
در عین حال ، ریشه غیر آیینی برای این جشن نیز قابل بررسی است . از آن جایی که بر افروختن آتش کاربردی بهداشتی و گند زدایی دارد ، احتمالا این کار جزو برنامه های نظافت عمومی پیش از آغاز سال جدید بوده است .  دور انداختن و شکستن کوزه های قدیمی نیز از رسوم این جشن در روزگار گذشته بوده است . 
شاخص ترین برنامه این آیین ، برافروختن آتش است . مردم هر محل چند روز قبل از جشن چهارشنبه سوری با جمع آوری هیزم خود را آماده کرده و سه شنبه شب بر بام ها ، حیاط و یا کوچه ها آتش روشن می کنند . رسم است افراد از روی آتش بپرند تا یا این کار بیماری را در سال پیش رو از خود دور کنند . 
فال گرفتن نیز یکی دیگر از رسوم این جشن است . در گذشته کوزه هایی با دهانه گشاد وجود داشت که به آن « بولونی » می گفتند و اغلب برای نگهداری ترشی ، مربا و ادویه جات از آن ها استفاده می شد . در چهارشنبه سوری ، هر جوان پنهان از دیگران شیئی داخل آن می انداخت و هم زمان اشعاری هم روی کاغذ نوشته و داخل کوزه می انداختند . دختر بچه ای وظیفه داشت دست در بولونی کرده و هم زمان شعر و وسیله ای را درآورد . در این جا صاحب آن شیئ متوجه می شد که شعر وصف حال اوست ! در برخی مناطق نیز فال از اشعار حافظ خوانده می شد که این سبک هم چنان بین مردم متداول است . 
در بسیاری از شهرهای ایران بعد از پریدن از روی آتش کوزه می شکنند . این رسم ریشه در یک باور خرافی قدیمی دارد که در آن  کوزه را مظهر جذب بد یمنی می دانستند و با شکستن آن سعی در از بین بردن بدی داشتند . در برخی شهرها سکه و یا زغال هم درون کوزه سفالی می گذاشتند . این کار هم مثل روشن کردن آتش یک هدف بهداشتی داشت . کوزه سفالی قابل شستشو نیست و به مرور زمان داخل آن آلوده می شود . از این رو پایان هر سال کوزه های کهنه را شکسته و سفال هایی نو جایگزین آن ها می کردند . 
« شال اندازی » یکی دیگر از رسوم زیبای چهارشنبه سوری است که امروزه در مناطقی از همدان و زنجان هم چنان اجرا می شود . در این رسم ، جوانان شال های رنگی را به هم گره زده و طنابی بلند درست می کنند و از روی بام به داخل دودکش خانه افراد می اندازند . اهل خانه هم که آمادگی دیدن آن را دارند ، به محض روئیت ، چیزی را به آن گره زده ، شال را تکان داده که یعنی آماده است و فردی که روی پشت بام منتظر ایستاده ، ان را بالا می کشد . اگر نان داخل آن باشد ، نشانه نعمت است . اگر شیرینی باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی ، انار نشانه زیادی اولاد در آینده ، گردو نشانه طول عمر ، بادام و فندق نشانه بردباری و استقامت در برابر دشواری ها ، کشمش نشانه پرآبی و باران فراوان در سال نو و سکه اگر نقره باشد نشانه سپید بختی است . جالب این جاست که اجرای این رسم از طرف یک جوان گاهی خواستگاری غیرمستقیم نیز هست !
یک باور قدیمی در اوستا ( کتاب زرتشتیان ) می گوید ، 5 روز آخر سال و تا روز پنجم فروردین سال جدی دوزخ خالی است . ارواح با رویی پوشانده به خانه بازماندگان خود سر می زنند و زنده ها برای یادبود و برکت به آن ها هدیه می دهند . این رسم را « قاشق زنی » می گویند . دختران و پسران جوان در این شب روی سر خود چادری می کشند تا شناخته نشوند . با کاسه و قاشقی در دست به در خانه همسایگان می روند و طلب خوراکی می کنند . اهل خانه هم با شنیدن صدای ضرب قاشق ، در کاسه هایشان ، آجیل ، شیرینی ، شکلات ، نقل و پول می ریزند . 
از خوراکی های معروف جشن چهارشنبه سوری می توان به آجیل اشاره کرد که این نوع آن شیرین است و نمک ندارد . در باور گذشتگان خوردن آن بسیار شگون دارد . در برخی مناطق مثل کردستان ، بو دادن و خوردن گندم ، کنجد و عدس نیز مرسوم است . 
می توان گفت اجرای تمامی این رسوم بهانه ای است برای باهم بودن . شادی کردن و به استقبال نوروز و نو شدن رفتن . 
هر روزتان نوروز