باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران ، باغی زیبا که در اوایل قرن 19 میلادی ( 1222 ه.ق ) به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است . سبک قالب معماری آن کلاه فرنگی است . از مشخصه های مهم این سبک معماری عمارتی خیمه مانند است که اطراف و یا بخشی از آن باز است و معمولا در محیطی که درخت فراوان دارد ساخته می شود . دو عمارت دلگشا و تالار قلمدان ، بناهای اصلی این باغ هستند . علاوه بر اتاق هایی که درب های چوبی بزرگ دارند ، 2 تالار نیز در این مجموعه قرار دارند . تالارها آیینه کاری شده هستند . در جاهایی نیز میتوان نقوش طلاکاری مشاهده کرد . هم چنین چلچراغ ها زیبایی این فضا را دوچندان کرده اند .
نقل است علت اصلی نام گذاری نگارستان ، وجود تعداد زیادی تابلوی نقاشی پرتره ( تک چهره افراد ) در یکی از اتاق های آن است که حاصل دست رنج نقاشان به نام زمان قاجار بوده است .
هدف اصلی از ساخت این مجموعه فراهم آوردن استراحتگاهی تابستانی برای پادشاه بوده است ! زمانی که این بنا ساخته شد ، خارج از محدوده شهر تهران قرار داشت و جالب این جاست که از میان شاهان قاجار ، فتحعلی شاه علاقه خاصی به آن داشته است . به اندازه ای که دستور ساخت یک گلخانه بزرگ در قسمت شمال باغ را می دهد . این گلخانه به نارنجستان مشهور شد !
شاه قاجار هر گاه قصد سفر داشت ، قبل از عزیمت به این باغ می رفت و در آن جا ساعت مناسب آغاز سفر را تعیین میکرد ! اغلب روحانیون و رجال نیز حضور داشتند ، برای سلامتی شاه دعا میکردند و گاه حتی هدایایی به او تقدیم می کردند !
در زمان سلطنت ناصرالدین شاه که تهران گسترده تر شده ، نگارستان نیز جزو محدوده شهری به حساب آمد ( ضلع شمالی میدان بهارستان ) و بعد از مدتی نیز از آن استفاده اداری شد . برای مثال مدتی کمال الملک ( نقاش مشهور دوران قاجار و پهلوی ) در این باغ تدریس می کرد و یا در سال 1315 ه.ش کتابخانه دانش سرای عالی در این باغ برپا شد که معاونت آن به عهده پروین اعتصامی – شاعر ایرانی بود . بعد از آن تا دهه 70 شمسی این مجموعه تحت نظارت و استفاده دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بود و درنهایت ، سال 1374 به همت معاون رئیس جمهور وقت ، این فضا به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت .
جالب است بدانید محمد شاه قاجار در این باغ و بر روی تخت طاووس قاجاری تاج گذاری کرده است ! این تخت جواهر نشان که به تخت خورشید نیز مشهور است ، به دست استادان برجسته اصفهانی ساخته شده و امروزه در موزه جواهرات ملی ایران از آن نگهداری می شود . هم چنین قائم مقام فراهانی ، وزیر همین شاه قاجار نیز در سال 1251 در همین باغ کشته می شود !
از زیبایی های کم نظیر نگارستان ، میتوان به وجود نیلوفرهای آبی که روی سطح آب حوض های این باغ قرار دارند نیز اشاره کرد .
