کلیسای گغارت
کلیسای گغارت به معنی سرنیزه میباشد که در 35 کیلومتری جنوب شرقی ایروان ساحل شرقی رودخانه آزاد در دره تاریخی گغارت قرار گرفته است . این بنا در دو بعد زمانی مختلف ساخته شده و از دو قسمت اصلی تشکیل شده است . در اوایل قرن سیزدهم این منطقه جزو املاک اختصاصی خاندان زاکریان بوده است و قابل ذکر است که خاندان زاکریان یکی از ثروتمندترین خاندان در تاریخ ارمنستان بوده اند که به دستورشان کلیسای بیرونی در سال 1215 ساخته می شود بعدها خاندان پروشیان این ملک را ازخاندان زکریان خریداری نموده و دستور ساخت کلیسای درونی را به یک خواهر و معمار دادند . و در اواخر قرن سیزدهم کلیسای درونی ساخته شده که از 3 قسمت اصلی تشکیل شده است که یکی از این قسمتها آرامگاه سلسله پروشیان محسوب می شود . ساخت کلیسای درونی که ازتراش صخره به وجود امده 10 سال به طول انجامیده است (1350-1340)
گغارت یک نوع نیزه است که یک پایه چوبی دارد ، بر سر آن یک آهن تیز تخت قرار گرفته است این نیزه مربوط به زمانی است که حضرت مسیح را به صلیب کشیده بودند و با فرو کردن این نیزه در بدن ایشان می خواستند مطمئن باشند که حضرت مسیح جان سپرده است و به همین دلیل این نیزه برای مسیحیان مقدس شناخته شده است و تاتوس اراکیال این نیزه را در اواسط قرن سیزدهم به ایری وانک نام قدیم گغارت می اورد و از آن پس به این نام معروف می گردد.
کلیسای گغارت در محلی دورتر از گارنی قرار دارد، این کلیسا در بالای کوهی واقع شده است. ورودی کلیسا فرورفتگی کوچکیست که طبق باور برخی مردم منطقه اگر کسی سه سنگ از هفت سنگ کوچک داخل آن پرت کند و نیفتد به آرزوی خود می رسد در اینجا نیز مثل بعضی روستاهای ایران به یک درخت دخیل بسته اند. چشمه ای داخل کلیسا وجود دارد که هر که از آن بر سر و صورتش بزند جوان می ماند. در این منطقه نان گردویی و مربای گردو می فروشند.
